Diyabet Hastaları Hangi Meyveleri ve Sebzeleri Tüketmelidir?

Gastrik Bypass

Diyabet hastaları sağlıklı beslenmeye ve gün içerisinde genel sağlık durumlarına uygun egzersizler yapmaya özen göstermelidir. Birçok fayda sunmalarının yanı sıra sağlıklı beslenmek ve aktif kalmak kandaki glikoz seviyesinin hedeflenen aralıkta tutulması adına da yardımcı olur.

Kan şekerinin ideal aralıkta tutulması için diyabet hastaları kullandıkları ilaçlar, yedikleri, içtikleri ve egzersizleri arasında bir denge kurmalıdır. Neyi, ne kadar ve ne zaman yedikleri uzmanlar tarafından önerilen şartları karşılamalıdır.

Diyabet hastaları için her zamankinden daha aktif bir hayat sürmek ve tüketilen gıdalarla içeceklere dikkat etmek başlangıç aşamasında zorlayıcı olabilir. Ancak küçük değişiklikler yapıldığında hastalar yeni hayat tarzlarının getirdiği faydaları yaşayabilirler. Sağlıklı beslenen ve egzersiz yapan şeker hastaları;

• Kan şekeri değerlerini, tansiyonlarını ve kolesterollerini kontrol altına alabilirler.
• Kilo verebilir ve/veya kilolarını koruyabilirler.
• Diyabet kaynaklı ortaya çıkabilecek sağlık sorunları riskini azaltabilirler.
• Kendilerini daha iyi ve enerjik hissedebilirler.

Sağlıklı beslenme söz konusu olduğunda şeker hastaları için ön plana çıkan kavramlardan biri glisemik indekstir. Dolayısıyla şeker hastaları için “Glisemik indeks nedir?” sorusunun yanıtları oldukça önemlidir.

Glisemik İndeksi Nedir?

Tüketilen her besinin vücudumuzda yol açtığı değişimler ya da bu değişimlerin hızı aynı değildir. Bazı besinler kan şekerinin çok hızlı bir şekilde yükselmesine neden olur.

Rafine şeker ve beyaz ekmek gibi vücut tarafından kolaylıkla glikoza çevrilen yiyeceklerin tüketilmesi halinde şeker hastaları insülin veya diyabet ilaçları kullansalar dahi kan şekeri düzeylerini kontrol etmekte zorlanabilirler.

İşte glisemik indeks iyi karbonhidratlar (geç sindirilen ve glikoza geç döndürülen) ve kötü karbonhidratlar (kolay sindirilen ve glikoza hızlı döndürülen) arasındaki farklılığı gözler önüne seren bir kriter olarak değerlendirilebilir.

“Glisemik indeks nedir?” sorusuna dönersek en basit şekliyle glisemik indeksin bir sayı olduğunu söyleyebiliriz. Bu sayı vücudumuzun bir gıdadaki karbonhidratları glikoza ne kadar hızlı çevirdiği hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.

Bir gıdanın glisemik indeksi değeri;

• 55 veya daha altındaysa o gıdanın düşük,
• 56 – 59 arasındaysa o gıdanın orta,
• 70 veya daha üstündeyse yüksek glisemik indeks barındırdığı kabul edilmektedir.

İşlenmiş ve paketlenmiş gıdaların glisemik indeksi değerlerine mutlaka göz gezdirin. Bu gıdaların glisemik indeksi değerlerinin yüksek olduğunu göreceksiniz.

Şeker hastalığı yaşıyorsanız mümkün olduğunda rafine şeker, glisemik indeksi yüksek, paketlenmiş gıdalardan uzak durmalısınız.

Beslenme tercihleri sırasında glisemik indeks değeri şeker hastalarının dikkat etmesi gereken önemli bir kriter olsa da tek başına yeterli değildir. Bir gıdanın glisemik indeksinin düşük olması o gıdanın süper sağlıklı bir nitelik taşıdığı anlamına gelmez.

Kişinin o besinden aldığı kalori, vitamin ve mineraller de dikkate alınmalıdır. Üstelik tüketilen porsiyon miktarının da şeker hastaları için önemli olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir.

Glisemik İndeksi Yüksek Olan Besinler

Az önce de açıkladığımız gibi bir besini tükettiğimizde o besin hızlı bir şekilde sindiriliyorsa ve kan şekerini hızlı bir şekilde yükseltiyorsa o besinin glisemik indeksi değeri yüksek kabul edilir.

Glisemik indeksi yüksek olan besinler hızlı bir tokluk yaratırlar ancak tok tutma süreleri oldukça düşüktür. Bu nedenle kişi hızlı doyar ama bir o kadar da çabuk acıkır.

Bu noktada bir besinin glisemik indeksini etkileyen faktörlerin de bilinmesinde fayda vardır.

Normal şartlarda yiyeceğin nişasta yapısı, içerdiği diyet lifi miktarı, emilim ve sindirim kolaylığı glisemik indeksini etkileyen temel unsurlar olarak kabul edilir. Ancak bu besinlerin nasıl işlendiğinin, nasıl pişirildiğinin, ne kadar ham ya da olgun olduğunun da glisemik indeksi üzerinde etkili olduğunun unutulmaması gerekir.

Glisemik indeksi yüksek olan gıdalar:

1. İşlenmiş Gıdalar: işlenmiş karbonhidrat içeriği yüksek işlenmiş gıdalar genel olarak yüksek glisemik indeks değerine sahiptir. Bu tür gıdalar sindirimi yavaşlatan ve glisemik indeksi düşüren liflerden içermemektedir. Beyaz ekmek, çörek, simit, toz şeker, mısır gevreği, paketli çikolatalar glisemik indeks değeri yüksek işlenmiş gıdalara örnek olarak gösterilebilir.
2. Nişastalı Gıdalar: Haşlanmış patates, patates kızartması, beyaz pirinç gibi nişastalı yiyeceklerin glisemik indeks değerli yüksek olur. Bu besinler kişide hızlı bir doygunluk yaratır ancak tek başlarına tüketildiklerinde tok tutma süreleri kısalır.
3. Şekerli İçecekler: Şeker ve şurup gibi malzemelerle tatlandırılan içeceklerin glisemik indeks değerli oldukça yüksektir. Bu içecekler kan şekeri seviyelerinde ani bir dalgalanma yaratırlar ve uzun vadede insülin direnci oluşumuna neden olabilirler.

Meyve ve Sebzelerin Glisemik İndeksi Değerleri

Meyve sebzelerin glisemik indeksi değerleri genellikle sağlıklı beslenme kriterlerine uygun olacak şekilde düşük olurlar. Ancak özellikle meyveler söz konusu olduğunda meyvelerin olgunlaşması ile birlikte glisemik indeksi değerlerinin arttığı bilinmektedir.

Aynı şekilde sebzelerin doğallığı, işlenmiş olup olmadıkları ve nasıl pişirildikleri de glisemik indeksi değerlerini yükseltebilir.

Sizlerle birkaç meyve ve sebzenin glisemik indeksi değerini paylaşmak istiyoruz: elma 38 (düşük), muz 62 (orta), kuru kayısı 31 (düşük), kiraz 22 (düşük), greyfurt 25 (düşük), kuru üzüm 64 (orta), portakal 44 (düşük), erik 39 (düşük), şeftali 42 (düşük), karpuz 72 (yüksek), armut 38 (düşük), havuç 49 (düşük), bezelye 48 (düşük), balkabağı 75 (yüksek), mısır 55 (düşük), fırında patates 85 (yüksek)…

Şeker Hastaları İçin Glisemik İndeksi Düşük Gıdaları Tüketmenin Yararları

Şeker hastalığı olan kişilerin tedavilerine bütüncül bir şekilde yaklaşılır. Onlara özel diyet ve egzersiz programı hazırlanır. Beslenme düzeninde glisemik indeksi düşük olan gıdalar arasından seçim yapıldığında şeker hastalarının;

• Kan şekerleri düzenlenebilir,
• Kan yağları düşürülebilir,
• Kilo problemleri azaltılabilir veya engellenebilir,
• Kalp hastalıkları riski azaltılabilir,
• Şeker hastalığı nedeniyle hayat konforlarının azalması önlenebilir.

Şeker hastaları uyguladıkları diyetlerin glisemik indeksini düşürmek için günde en az 5 porsiyon meyve ve sebze tüketmelidir; meyve ve sebze seçimleri sırasında glisemik indeksi değerlerini göz önünde bulundurmalıdır.

Şeker hastaları mümkün olduğunda tam tahıl ürünlerini beslenmelerine eklemeli, pirinç yerine bulgur tüketmeli, meyve suyu içmek istediklerinde meyveleri kendileri sıkmalı ve posalarını da meyve suyuna dahil etmelidir. Yağsız protein kaynaklarına ek olarak kuru baklagiller de haftada 2-3 kez tercih edilmelidir.

Şeker Hastalarının Glisemik İndeks Hakkında Bilmesi Gerekenler

Glisemik İndeks Nedir? Glisemik Yük Nedir?

Glisemik indeks bir besinin kan şekerini ne kadar hızlı yükselttiğini gösteren bir sayıdır.

Glisemik yük ise bir besinin tüketilme miktarının kan şekeri üzerindeki etkisine odaklanır. Kısaca glisemik indeks ne yendiği ile glisemik yük ise ne miktarda yendiği ile ilgili kavramlardır. Bu nedenle glisemik indeks ve glisemik yük birbirinden ayrı değerlendirilmelidir.

Geçmiş yıllarda glisemik indeksin glisemik yüke oranla daha etkili ve önemli bir konu olduğu görüşü yaygındı. Ancak günümüzde glisemik yükün önemi daha çok vurgulanmıştır.

Neticede kişi glisemik indeksi düşük bir besinden çok fazla miktarda yerse kan şekeri artacaktır, aynı şekilde glisemik indeksi yüksek bir gıdadan çok az yendiğinde kan şekerindeki değişim kısıtlanacaktır.

Şeker Hastaları Her Meyveyi Rahatlıkla Tüketebilirler mi?

Diyabetli bireylerin en çok merak ettiği konulardan biri de tüm meyveleri rahatlıkla yiyip yiyemeyecekleridir. Diyabetli kişilerin kesinlikle yememesi gerektiği bir meyve olduğunu söylemek doğru bir yaklaşım olmayacaktır.

Şeker hastalığı kontrolünde ne yendiğinden ziyade o besinin ne miktarda tüketildiği kan şekeri üzerinde etki yaratacaktır.

Genel olarak üzüm ve karpuz gibi yüksek glisemik indeksi değerine sahip olan meyvelerin kan şekerinde dalgalanmalara neden olacağı düşünülebilir ancak porsiyon kontrolü sağlandığında bu şekerli meyvelerin yol açabileceği sorunlar azalacaktır.

Glisemik İndeksi Nasıl Hesaplanır?

Daha önceki kısımlarda açıkladığım gibi bir besinin glisemik indeksi o besinin kan şekerini ne kadar hızlı arttırdığı ile ilgili bir sayıdır. Karbonhidratların kana glikoz olarak kana geçme oranını belirlemek için glisemik indeks düşük – orta ve yüksek olarak sınıflandırılıyor.

Glisemik indeksi 0 – 55 arasında olan besinler için “glisemik indeksi düşük”; 56 – 69 arasında olanlar için “glisemik indeksi orta” ve 70 ve yukarısında olanlar için “glisemik indeksi yüksek” kategorileştirmesi uygun kabul ediliyor.

Kaynak:

https://www.diabetescarecommunity.ca/diet-and-fitness-articles/diabetes-diet-articles/10-fruits-and-vegetable-for-diabetes-diet/

HakkındaDoç. Dr. Hasan Erdem

1976 Hatay doğumlu olan Dr. Hasan Erdem; 1996 yılında İstanbul Tıp Fakültesi’ne girmiş ve 2002 yılında Tıp Doktoru olarak mezun olmuştur. Ardından İstanbul Bezmialem Vakıf Gureba Eğitim Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Kliniği’ nde ihtisasa başlayıp 2008 yılında Genel Cerrahi Uzmanı olmuştur. 2009-2011 yılları arasında Elbistan Devlet Hastanesi’ndeki mecburi hizmet görevinin ardından Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ nde Genel Cerrahi Başasistanı olarak çalışmış; burada İleri Laparoskopi ve Robotik Cerrahi alanlarında çalışmalar yürütmüştür. 2016 yılında buradaki görevinden ayrılarak İstanbul’da özel bir klinik kurmuştur. Halen bu klinikte çalışmaktadır. 27.08.2018 tarihinde ise Doçent Unvanını almıştır.